BELLINGWOLDE – Maarten van Rossem, Ben Feringa, Geert Mak, Ben Woldring, Wim Anker, Twan Huys en Jan Pronk. Het zijn sprekers van naam die volle zalen trokken en trekken in Bellingwolde. Ze spreken er op uitnodiging van Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen. Al 185 jaar is dit departement van de gelijknamige landelijke organisatie actief in het dorp. En nog altijd is het springlevend: de ledenadministratie telt ruim 300 leden waarvan ongeveer een derde van (ver) buiten de dorpsgrenzen komt. ‘Het Nut’ is een begrip met grote historische waarde. Secretaris Stoffer Waalkens vertelt over ‘het nut van Het Nut’: “Ons programma is interessant voor iedereen van jong tot oud.”
In 1997 trad Waalkens toe tot het bestuur. Het Nut Bellingwolde telde toen nog vijftig leden. De hamvraag was toen: wat gaan we doen: de stekker eruit of proberen nieuw elan te vinden? Dat laatste werd de uitdaging. De missie slaagde, het ledental liep in de jaren daarna op tot ver boven de 300. “In de huidige maatschappij moet je écht iets te bieden hebben, daarom gingen wij ons inzetten om bijzondere sprekers naar onze Nutsbijeenkomsten te halen. Geloof me, dat gaat niet vanzelf. Daarvoor moet je behoorlijk volhardend zijn. Maar het is gelukt.”
Wat is Het Nut?
‘De Maatschappij tot Nut van het Algemeen is een laagdrempelige vereniging die een belangrijke sociale en culturele functie vervult in Bellingwolde en omliggende plaatsen’, zo omschrijft de Maatschappij het zelf. “Iedereen kan lid worden, de contributie is betaalbaar”, zegt Waalkens. Naast de contributie ontvangt Nutsdepartement Bellingwolde ook jaarlijks een financiële bijdrage van stichting Wildervank Fonds.
De landelijke vereniging werd opgericht in 1784, in de Franse tijd. Departement Bellingwolde zag het levenslicht in 1835. Het Nut Bellingwolde werd opgericht door welgestelde notabelen zoals de dominee, de hoofdonderwijzer, de dokter, de notaris en plaatselijke herenboeren. Zij zetten zich hiermee in voor de aanzienlijk minder bedeelde dorpsgenoten. Zo stimuleerden zij het onderwijs en richtten ze een bibliotheek op, zodat kinderen uit minder welgestelde gezinnen en ook volwassenen zich verder konden ontwikkelen. Met name voor een gezonde fysieke ontwikkeling van kinderen richtte Het Nut de plaatselijke gymnastiekvereniging op, die nog altijd bestaat en zelfstandig als SVI door het leven gaat.
Acantus & SNS Bank
Een kleine twee eeuwen geleden zag het Oost-Groninger dorpsleven er totaal anders uit dan nu. Veel mensen leefden in armoede, hadden geen fiets – laat staan een auto – en kwamen nauwelijks het dorp uit. Het leven was zwaar, velen woonden in krotten. Om die leefomstandigheden te verbeteren, richtte het departement een woningstichting op die zich ging inzetten voor sociale woningbouw. Zo zijn de markante ‘duivenhokken’ aan de Verbindingsweg in Veelerveen door de woningcorporatie van het Nut Bellingwolde gebouwd. Deze huizen met hun opvallende vorm bestaan nog voor een groot deel, maar zijn tegenwoordig koophuizen die door de eigenaren veelal gemoderniseerd zijn. De corporatie bestaat nog altijd, maar is al jaren zelfstandig, tegenwoordig onder de naam Acantus.
Ook richtte Het Nut de eerste bank van de regio op: de Nutsspaarbank hield periodiek zitting in Hotel Reiderland. Welgestelde Bellingwolders stelden via deze weg hun geld als lening beschikbaar voor armlastiger dorpsgenoten, die bijvoorbeeld geld nodig hadden voor de bouw van een woning. En dat tegen een betaalbaar rentetarief, geheel in lijn met de sociale drive die de leden van Het Nut hadden. Ook de Nutsspaarbank werd zelfstandig. Na diverse fusies maakt deze nu deel uit van SNS Bank.
Nutsdepartement Bellingwolde was één van de ongeveer zestig departementen die Nederland telde. Samen met de departementen Vlagtwedde, Blijham, Winschoten, Oude Pekela, Nieuwe Pekela, Hoogezand, Wildervank, Noordbroek en zelfs Gieten vormde Bellingwolde het district Oost-Groningen. Dit is onlangs overigens opgeheven en opgegaan in een regionaal platform.
Een nieuwe rol
Tegenwoordig speelt Het Nut een nieuwe rol in het dorpsleven. Onderwijs, huisvesting en bankzaken zijn elders geregeld. “Nu zijn wij de enige culturele vereniging in ons dorp”, vertelt Waalkens, die samen met voorzitter mevrouw Smaal-Buzeman, vice-voorzitter mevrouw Lamfers-Bos, penningmeester de heer Kaput en de algemeen bestuurslid de heer Dekker het bestuur vormt.
Samen zijn zij verantwoordelijk voor een jaarlijks activiteitenprogramma, bestaande uit tien avonden met sprekers en ruimte voor sociale contacten in dorpshuis De Meet. Daarnaast zijn er de jaarlijkse toneeluitvoering en nijjoarsveziede en gaan de leden er elk jaar een dagje met de bus op uit. Dit jaar stond er voor het eerst een concert op het programma, van countryband Savannah. Maar zoals bijna overal gooide corona ook bij Het Nut Bellingwolde roet in het eten. De animo voor de activiteiten is normaal gesproken groot. Toch ziet Waalkens een kleine afname van het aantal leden de laatste jaren: “De afname door overlijden en ouderdom is groter dan de aanwas van jonge leden. Dat is spijtig, want wij bieden elk jaar een programma dat ook zeker voor jonge mensen zeer interessant is. Om de contributie hoef je het niet te laten, want die is als vanouds laag. Ook hoef je geen Bellingwolder te zijn om lid te worden, iedereen is welkom.”
Belangstellenden voor Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen Bellingwolde kunnen contact opnemen met Stoffer Waalkens via E stofferwaalkens@hetnet.nl of tel. (0597) 531665.
